مدیریت رفتار سازمانی

 

ماهیت رفتار انسان در عرصه‌های تلاش و فعالیت جهت کسب درآمد و رزق برای خانواده در طول تاریخ تمدن بشریت و درتمامی فرهنگ‌ها و ادیان مورد توجه بوده است و همواره تحت عنوان «ارزش کار و کارگر» توسط حکما و دانشمندان ایرانی و اسلامی در مراکز علمی و فرهنگی کشورمان مورد تفحص و بررسی قرار گرفته و در اشعار و متون ادبی و علمی جایگاه با اهمیتی را بدست آورده است.

در جهان معاصر، تحقیقات گسترده و بنیادین در زمینه رفتار انسان در محیط کار باعث مطرح شدن «تئوریهای رفتار انسان» گردیده که بکارگیری این تئوریها و الگوهای انسانی بصورت کاربردی و علمی در سازمان و محیط کار «مدیریت رفتار سازمانی» نامیده شده است.

مدیران سازمان‌ها می‌کوشند با توجه به اهمیت مسأله روابط انسانی در مدیریت، با برنامه‌ریزی و کنترل رفتار کارکنان در محیط کار و بررسی علل رفتارهای مختلف بصورت علمی و تخصصی، به بهره‌وری و سوددهی سازمان خود بیفزایند.

در کتاب حاضر سعی نموده‌ایم با بررسی مباحث و موضوعاتی که تاکنون در زمینه مدیریت رفتار سازمانی تدوین گردیده و نیز براساس سرفصل‌های درس «رفتار سازمانی»، مصوبه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ مجموعه‌ای علمی و آموزشی برای دانشجویان رشته مدیریت و حسابداری و رشته‌های مرتبط دیگر ارائه نماییم، و نیز برای پژوهشگران و مدیران سازمان‌ها و مشاورانی که می‌خواهند در این حیطه مطالعه و بررسی جامع‌ای داشته باشند، مباحث  این کتاب مفید و با ارزش خواهد بود و موجبات مطالعه و فعالیتهای علمی و تجربی وسیع‌تر و عمیق‌تری را فراهم خواهد آورد.

 

فهرست مطالب

 مقدمه. 13 

فصل اول: مقدمه‌ای بر رفتار سازمانی.. 15

تعریف رفتار سازمانی.. 16

اهداف و اهمیت رفتار سازمانی: 16

روان‌شناسی: 18

روان‌شناسی اجتماعی.. 19

انسان‌شناسی.. 19

تدوین یک مدل رفتار سازمانی.. 20

متغیرهای مستقل.. 25

متغیرهای سطح فردی: 25

متغیرهای گروهی: 26

متغیرهای سطح سیستم سازمانی: 26

بررسی دیدگاه اسلام در حوزه رفتار سازمانی.. 27

رابطه دو اصل اخلاق اسلامی (تقوی و نیکوکاری) با رفتار سازمانی.. 27

اهمیت پاداش و ایجاد انگیزه به کار از دیدگاه اسلام. 28

مطالعات هاثورن. 30

فصل دوم: زیربنای رفتار فردی.. 33

مقدمه: 33

توانایی‌های ذهنی و ارتباط آن با رفتار سازمانی.. 34

توانایی‌های جسمی: 35

ویژگی‌های بیوگرافیک (فردی) 36

تئوری‌های یادگیری: 38

شرطی شدن عامل.. 39

یادگیری اجتماعی.. 41

شکل‌گیری رفتار و کاربرد آن در رفتارسازمانی.. 42

روش‌های شکل دادن بر رفتار. 43

اصلاح رفتار. 43

فصل سوم: ادراک.. 45

مقدمه. 45

عوامل تأثیرگذار بر ادارک: 46

تئوری اسنادی و خطای اساسی اسناد. 47

خطای اساسی اسناد. 49

مشکلات موجود در ادراک فرد. 50

اثر هاله‌ای.. 50

تأثیر خطاهای ادراکی در سازمان‌ها 52

مصاحبه استخدامی.. 52

فصل چهارم: شخصیت، هوش، نگرش و هیجان. 55

عوامل تعیین‌کننده شخصیت: 55

وراثت... 56

محیط.. 56

خصوصیات پنج‌گانه شخصیتی مهم در رفتار سازمانی.. 57

هوش... 60

نگرش‌ها 62

شکل‌گیری نگرش... 62

یادگیری.. 63

ادراک از خود. 63

نیاز به هماهنگی و سازگاری.. 64

رضایت شغلی و پیامدهای آن در سازمان. 65

تعهد سازمانی و پیامدهای آن در سازمان. 66

هیجانات... 66

اثرات مستقیم هیجان بر رفتار. 67

هوش هیجانی.. 68

ویژگی‌های هوش هیجانی.. 68

فصل پنجم: انگیزش... 71

تعریف انگیزش... 71

تئوری‌های محتوایی انگیزش... 71

تئوری سلسله مراتب نیازها 72

تئوری دو عاملی هرزبرگ... 75

تئوری‌های فرایندی انگیزش... 77

تئوری انتظار. 77

تئوری برابری.. 78

تئوری هدف‌گذاری.. 80

نتیجه‌گیری از تئوریهای فرایندی.. 81

ایجاد انگیزه در کارکنان (ترکیب تئوری انگیزش) 81

فصل ششم: مبانی رفتار گروهی.. 83

گروه‌ها و سازمان. 84

گروه‌های رسمی و غیررسمی.. 85

نقش و جایگاه گروه‌های غیررسمی در سازمان. 85

انواع گروه‌ها 87

اثربخشی گروه 88

گروه به عنوان یک سیستم باز. 89

پایه‌های اثربخشی گروه 90

محیط سازمانی.. 91

فرهنگ و ساختار. 91

ماهیت کار گروهی.. 92

ویژگی‌های کلی اعضای گروه 92

گروه‌های کاری.. 93

پویایی و اثربخشی گروهی.. 93

مراحل توسعه گروه 94

تصمیم‌گیری گروهی.. 95

فرآیند تصمیم‌گیری.. 95

مزایای تصمیم‌گیری گروهی.. 96

معایب تصمیم‌گیری گروهی.. 97

تیم‌های کاری.. 97

معنای تیم. 97

چگونه تیم‌ها از گروه‌ها متفاوت می‌شوند؟. 98

انواع تیم‌ها 98

چگونه می‌توان تیم‌ها را اثربخش‌تر کرد؟. 100

فصل هفتم: تعارض... 101

تعریف تعارض.... 101

تعارض مخرب و سازنده: 101

منابع تعارض.... 103

تخصصی کردن. 104

وابستگی متقابل.. 104

تفاوت‌های هدف... 104

ابهامات حقوقی.. 104

مهارت‌ها و توانایی‌ها 105

شخصیت‌ها 105

ادراک... 105

ارزش‌ها و اخلاقیات... 105

عاطفه. 106

موانع ارتباط.. 106

انواع تعارض.... 106

تعارض میان فردی: 106

تعارض میان گروهی: 107

تعارض میان سازمانی: 107

تحلیل تعارض میان فردی.. 107

فرآیند تعارض.... 109

مدیریت تعارض.... 111

فصل هشتم: ارتباطات.. 113

اهمیت و ضرورت ارتباطات در سازمان. 114

اشکال مختلف ارتباط در سازمان. 115

فرایند ارتباط.. 115

کانال‌های ارتباطی.. 117

براساس رابطه. 117

براساس جهت جریان. 118

براساس روش استفاده 119

شبکه‌های ارتباط.. 120

موانع ارتباط.. 121

مانع فیلترگذاری.. 121

مانع زبانی.. 122

مانع جدایی فیزیکی.. 122

مانع مقامی.. 122

مانع عاطفی.. 122

چگونگی اثربخش نمودن ارتباط.. 123

فصل نهم: رهبری.. 125

تعریف رهبری.. 125

تفاوت رهبری با مدیریت... 126

کارکردهای رهبری.. 128

تئوری‌های رهبری.. 129

تئوری ویژگی‌های شخصیت... 129

2- تئوری‌های رفتار. 130

تئوری اقتضایی فیدلر. 131

تئوری رهبری مسیر- هدف... 131

تئوری رهبری موقعیتی.. 132

شبکه مدیریتی.. 133

عواملی که رهبری را اثربخش می‌سازد؟. 135

رهبری مراوده‌ای و تحولی.. 136

نظریه مهارت‌های رهبری.. 137

کاربرد رهبری در مدیریت رفتار سازمانی.. 138

فصل دهم: سازمان و ساختار سازمانی.. 139

تعریف سازمان: 139

ویژگی‌های سازمان. 140

انواع سازمان. 142

اهداف سازمانی.. 144

مزایای اهداف سازمانی.. 145

ساختار سازمانی.. 147

تخصصی کردن کار (تقسیم کار) 147

مزایا و معایب تخصصی کردن کار. 148

بخش‌بندی.. 149

زنجیره فرماندهی.. 151

حیطه کنترل. 152

تمرکز و عدم تمرکز. 152

رسمی کردن. 153

انواع ساختارهای سازمانی.. 154

دیوان سالاری.. 155

ساختار ماتریسی.. 155

ساختار سازمان مجازی.. 157

عوامل تعیین کننده ساختار سازمانی.. 157

استراتژی.. 158

اندازه سازمان. 159

تکنولوژی.. 159

محیط.. 160

ساختار سازمان و رفتار کارکنان. 160

فصل یازدهم: فرهنگ سازمانی.. 163

ویژگی‌های فرهنگ سازمانی: 164

انواع فرهنگ سازمانی.. 165

فرهنگ قوی در مقایسه با فرهنگ‌های ضعیف... 165

فرهنگ در مقایسه با رسمی کردن. 166

کارکردهای فرهنگ... 166

فرهنگ چگونه ایجاد می‌شود. 167

زنده نگهداشتن فرهنگ (حفظ فرهنگ) 167

فرآیند اجتماعی کردن در سازمان. 169

چگونگی انتقال فرهنگ به کارکنان سازمان. 170

سمبل‌های مادی (نمادها) 171

زبان. 171

تئوری فرهنگ سازمانی Z. 171

فصل دوازدهم: تحول، توسعه و اثربخشی سازمانی.. 173

تغییرات برنامه‌ریزی شده در سازمان. 174

مقاومت در برابر تغییر. 175

دلایل مقاومت در برابر تغییر. 176

عوامل سازمانی مقاومت در برابر تغییر: 176

غلبه بر مقاومت در برابر تغییر. 177

دست‌آویز قرار دادن و سازگار کردن. 178

انتخاب افرادی که پذیرای تغییر هستند. 179

چهار دیدگاه در خصوص مدیریت تحول سازمانی.. 179

مدل سه مرحله‌ای لوین.. 180

طرح هشت‌ مرحله‌ای کاتِر برای اجرای تحول. 181

پژوهش عمل‌نگر. 182

توسعه سازمانی.. 183

تکنیک‌های متحول کردن در الگوی توسعه سازمانی.. 184

بازخورد بررسی.. 185

اثربخشی سازمانی.. 187

متغیرهای مؤثر بر اثربخشی سازمانی.. 188

فهرست منابع. 191

منابع فارسی.. 191

منابع انگلیسی.. 193